Verhalen uit een wereld die voorbij is
“Het is net alsof ik m’n moeder hoor praten,” verzucht een mevrouw als ze heeft geluisterd naar het verhaal ‘Het Ondermeisje’ dat actrice Liesbeth Rodenburg vertelde bij de opening van de Midden-Delfland Audiotour. Dat is een bijzonder compliment voor een productie waarbij nieuwe communicatiemiddelen zo’n grote rol spelen.
‘Het Ondermeisje’ is een van de twaalf verhalen van de audiotour, een fietstocht langs twaalf agrarische locaties in Midden-Delfland. Bij elke locatie hoort een monoloog die beluisterd kan worden door met de mobiele telefoon het nummer 0900 – 3005020 te bellen en daarna een bepaalde code in te toetsen. De monologen zijn gebaseerd op interviews van Trudy Werner Berkhout met twaalf ouderen uit Midden-Delfland, die inmiddels allemaal de tachtig zijn gepasseerd. Ton Gloudemans van Upworks was verantwoordelijk voor de technische realisatie van de audiotour.
Moderne techniek
Zit achter de audiotour een telefooncentrale met tientallen antwoordapparaten? Ton Gloudemans moet lachen bij dat beeld. “Er gaat een heel speciale techniek achter schuil,” vertelt hij. “Wie belt naar het nummer krijgt contact met een computer. In plaats van met je muis te klikken, gebruik je de knoppen van je telefoon om verder in het menu te komen.” De techniek is niet nieuw, dit systeem wordt bijvoorbeeld toegepast bij helpdesks die de beller helpen bij de juiste persoon terecht te komen. De toepassing voor een audiotour is echter wel nieuw. Musea die audiotours aanbieden gebruiken hiervoor meestal draagbare apparaatjes die bij de balie kunnen worden gehuurd of geleend. Omdat dit voor een fietstocht door Midden-Delfland lastig te regelen was, moest worden gezocht naar een andere methode. Gloudemans: “Iedereen, of bijna iedereen, heeft een mobiele telefoon op zak. Dus waarom zou je je druk maken over draagbare apparatuur die gehuurd moet worden?”
Hoewel het nummer van de Midden-Delfland Audiotour regelmatig wordt gebeld, staan de lijnen nog niet roodgloeiend. Gloudemans denkt dat de mensen nog aan het idee moeten wennen. “Naarmate mensen dit vaker tegenkomen, zullen ze er gemakkelijker gebruik van maken,” zegt hij. “Het mooie van deze audiotour is dat het een combinatie is van moderne technieken en geschiedenis. Het is een geheel nieuwe manier om geschiedenis onder de aandacht te brengen.”
Website als naslagwerk
“Dat je de mobiele telefoon gebruikt om de verhalen te beluisteren, is nieuw,” zegt Ineke Stroucken van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur. “Maar dat je de verhalen vertelt vanuit het perspectief van de boeren zelf, is ook bijzonder. Ik ken wel voorbeelden waarin er verteld wordt over de geschiedenis van een huis of een plek, maar dit is geschiedenis van heel dichtbij. Dat vind ik het mooie aan het project.”
“Mensen hebben sterk de behoefte om over hun geschiedenis te vertellen,” vertelt Stroucken. “Maar ik vind het zo jammer dat er zo weinig met hun verhalen wordt gedaan. Bij historische verenigingen is er veel interesse in het dagelijks leven en er is een kleine groep wetenschappers die zich met dit onderwerp bezighoudt. Maar goed gecoördineerde projecten zijn er nauwelijks. Het onderzoek naar het dagelijks leven is erg versnipperd.”
De koppeling van de audiotour met een website waarop de oorspronkelijke interviews, achtergrondverhalen en historische foto’s te vinden zijn, is volgens haar dan ook een sterk punt: “Zo’n website is heel eigentijds en interessant voor senioren die zich willen voorbereiden of die achteraf meer willen weten. Maar zo’n website maakt het ook aantrekkelijk voor jongeren of scholen die met omgevingsgeschiedenis bezig zijn. Websites worden natuurlijk vaker ingezet om reclame te maken voor bijvoorbeeld een fietstour. Maar ik ken geen ander voorbeeld van een website die als naslagwerk te gebruiken is.”
Herkenbare verhalen
De Midden-Delfland Audiotour is te vergelijken met de succesvolle Overijsselse Sagenroute, zegt Stroucken: “Bij mijn weten was dat het eerste initiatief waarbij je verhalen kon beluisteren in het landschap. De Sagenroute is nog steeds zeer succesvol. Met name senioren zijn geïnteresseerd in de combinatie van actief bezig zijn en cultureel erfgoed. Logisch, want wat is er leuker dan fietsen terwijl je mooie verhalen hoort, die de omgeving een historische dimensie geven.”
Dat bevestigt Ria Kerklaan, die opgroeide in Den Hoorn. “Ik heb genoten van de folder van de Midden-Delfland Audiotour en de website. De verhalen zijn voor mij heel herkenbaar: mijn moeder moest ook als dertienjarig meisje op een boerderij gaan werken. Maar ik heb ook zelf wel stekels getrokken, als ik logeerde bij mijn oom Henk in Zouteveen. Andere dingen herken ik omdat ik mijn familie er wel eens over gehoord heb. Ik ben van plan nu met mijn moeder naar de website te gaan kijken, misschien kan zij nog anekdotes toevoegen.”
Kerklaan woont inmiddels in Rotterdam maar gaat nog regelmatig naar Midden-Delfland: “Ik ben blij dat er tussen Rotterdam en Den Haag nog zo’n groen gebied ligt, ook al is het nu veel kleiner dan vroeger. De verhalen op de website en in de audiotour zijn echt verhalen uit een wereld die voorbij is. Het is goed dat die zijn vastgelegd.”
Marjan Beijering en Willy Hilverda, Geschiedenislab.
De auteurs schreven de projectopzet en de monologen voor de Midden-Delfland Audiotour.
zie ook de website: Midden Delfland is Mensenwerk